Φώτα LED, αλογόνου και xenon: Ξέρεις γιατί «τυφλώνουν»;

Τα πιο φθηνά αυτοκίνητα μπορεί να έχουν προβολείς αλογόνου στη βασική εξοπλιστική τους έκδοση. Όσο ανεβαίνει το κόστος, μπαίνουν στο παιχνίδι και τα LED φώτα. Και με τα xenon, τι «παίζει»; Ποια είναι καλύτερα, ποια «τυφλώνουν» περισσότεροι και γιατί;

Η εξέλιξη των φώτων, τα τελευταία πολλά χρόνια...

Αξιοποιώντας την μικροαρχιτεκτονική των «Δίοδων Έκχυσης Φωτός» (κοινώς των LED), οι σχεδιαστές μπορούν να δώσουν εντελώς ξεχωριστό στιλ για τα φωτιστικά σώματα. Ωστόσο, σε νυχτερινή διαδρομή στην επαρχία, κάποια νέα LED φώτα εξελίσσονται γρήγορα σε αιτία για γκρίνια από την αντίθετη κυκλοφορία. Μάλιστα, σε έρευνα που έγινε στη Γερμανία από εταιρεία που κατασκευάζει φακούς οράσεως, το 80% των οδηγών δήλωσε ότι νιώθει συνεχώς τυφλωμένος από φώτα xenon και LED.
 
Τα μάτια μας θεωρούνται κορυφαίοι μηχανισμοί προσαρμογής σε διαφορετικά επίπεδα φωτισμού. «Από τον εκτυφλωτικό ήλιο στο απόλυτο σκοτάδι της νύχτας, με επαρκή χρόνο ανάμεσα, κι όμως προσαρμοζόμαστε ρυθμίζοντας ανάλογα την ευαισθησία του ματιού», μας εξηγεί ο καθηγητής Χανς-Γίργκεν Γκράιν από το Σλέσβιχ-Χόλσταϊν. Όταν οδηγούμε νύχτα ανοίγουν οι κόρες των οφθαλμών μας για να μπορέσουν να παγιδεύσουν όσο το δυνατόν περισσότερο φως. Αν έρθει από απέναντι ένα αυτοκίνητο με πολύ δυνατά φώτα «… τότε έχουμε μια στιγμιαία, ξαφνική υπερφόρτωση της οπτικής κοιλότητας με φως». Τα μάτια μας δυσκολεύονται να εξισορροπήσουν τη διαφορά ανάμεσα στο σκοτεινό περιβάλλον και την πολύ έντονη αλλά μικρή σε μέγεθος πηγή των φώτων από το απέναντι αυτοκίνητο. Αποτέλεσμα: «Τυφλωνόμαστε» και όντως όχι από την ομορφιά που έχουν τα LED. Οι πιο ευαίσθητοι βέβαια είναι οι πιο ηλικιωμένοι άνθρωποι. Ένας νεότερος οδηγός χρειάζεται 3 με 4 δευτερόλεπτα για να επανέλθει από το θάμπωμα αυτό. Σε πιο ηλικιωμένους οδηγούς ο χρόνος αυτός μπορεί εύκολα να διπλασιαστεί.

Ελλιπής η ευρωπαϊκή νομοθεσία για LED & xenon

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία κόντρα στα LED και xenon φώτα που μπορεί να τυφλώνουν. Οι νόμοι στην Ευρώπη είναι συνήθως αρκετών δεκαετιών και ασχολούνται κυρίως με την ελάχιστη φωτεινότητα που πρέπει να παρέχει το κάθε φως. Πρόκειται για νόμους που βγήκαν την εποχή που λανσαρίστηκαν οι λάμπες αλογόνου. Από την πρώτη γενιά H1 έως την Η4 και την Η7 που κατασκευάζεται μέχρι και σήμερα, τα μεγέθη του παραγόμενου φωτός έχουν αυξηθεί σημαντικά. Αν η Η4 έφτανε τα 1.000 Lumen ήρθε η H7 να ανέβει στα 1.500 Lumen ενώ στη δεκαετία του `90 ήρθαν τα xenon με 3.200 Lumen. Σε αντίθεση με την τεχνολογία αλογόνου και το λαμπτήρα με νήμα στο εσωτερικό του, φτάσαμε στο φως με γυάλινο κάλυμμα στο βολβό και με περίπλοκους μηχανισμούς έκλυσης αερίων, οι οποίοι φέρνουν το αέριο xenon σε φωτιστική μορφή. Τα φώτα αυτά ήταν ακριβά τόσο στην αγορά όσο και στη συντήρηση. Τα σημερινά LED εμφανίστηκαν αρχικά ως λύση για το τρίτο φως πίσω μέχρι να έρθει η Audi το 2007 και να τα υιοθετήσει και για τη χαμηλή σκάλα.

Γιατί «τυφλώνουν»;

Η βασική αιτία είναι ότι οι λάμπες γίνονται όλο και μικρότερες. Παλιότερα το φώς έφεγγε από μια μεγάλη επιφάνεια, ενώ τα LED σήμερα συχνά δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια γραμμή πάνω στο αμάξωμα. Φαίνεται όμορφο από έξω αλλά οι υπόλοιποι δε βλέπουν καλά: όσο μικρότερη η πηγή τόσο πιο έντονη η τύφλωση. Και τα LED παράγουν αυξημένη ποσότητα φωτός μέσα από το μικρότερο δυνατό χώρο. Ακόμα κι ένα ελάχιστο LED των 2,5 Watt παράγει γύρω στα 180 Lumen. Αλλά είναι και η απόχρωση που παίζει σημαντικό ρόλο. Σε αντίθεση με τα αλογόνου τα οποία βγάζουν ένα ζεστό, ευχάριστο φως, τα LED εκλύουν φως με υψηλότερη χρωματική θερμοκρασία, η οποία πλησιάζει πιο πολύ το φως ημέρας.
 
Επίσης, τα πολύ ψηλά ρυθμισμένα φώτα ενισχύουν την τύφλωση. Για αυτό και χρειάζεται εκ νέου ρύθμιση των φώτων ανάλογα με τη φόρτωση που έχει δεχτεί κάθε φορά το αυτοκίνητο. Η δε αυτόματη ρύθμιση της δέσμης στο ύψος είναι υποχρεωτική για τους κατασκευαστές μόνο από ένα επίπεδο 2.000 Lumen και πάνω. Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι τα βρώμικα φώτα. Μέσα από τα μη καθαρισμένα φανάρια η ακτίνα δράσης των φώτων μειώνεται έως και κατά δύο τρίτα. Ταυτόχρονα αυξάνεται η τύφλωση. Κι εδώ πάντως, η υποχρέωση προς τον κατασκευαστή για τοποθέτηση πλυστικής συσκευής τίθεται από τα 2.000 Lumen και πάνω.
 
Ο καθηγητής Γκράιν συμβουλεύει ιδιαίτερα τους πιο ηλικιωμένους να μην εστιάζουν ευθέως πάνω στην πηγή του φωτός και να ενεργοποιούν τον ατμοσφαιρικό φωτισμό της καμπίνας, όπου είναι διαθέσιμος. Έτσι θα μειωθεί το σκοτάδι στο εσωτερικό του οχήματος και οι κόρες δεν ανοίγουν τόσο πολύ. Τα γυαλιά ηλίου ή τα λεγόμενα «γυαλιά νυχτερινής οδήγησης» μάλλον δεν έχουν κάποιο ιδιαίτερο αποτέλεσμα ενώ μπορεί να θεωρηθούν και επικίνδυνα.