Οι κινητήρες για να μπορούν να λειτουργήσουν σωστά και να έχουν τη μέγιστη δυνατή απόδοση και μακροζωία πρέπει να έχουν και την κατάλληλη λίπανση. Εσύ ξέρεις τι να επιλέξεις ή αγοράζεις το πιο φθηνό?
Λίπανση ονομάζουμε την παρεμβολή μιας ουσίας μεταξύ δύο τριβομένων επιφανειών, και έχει σαν σκοπό την μείωση της τριβής μεταξύ των επιφανειών και την αύξηση της απόδοσης της μηχανής. Παράλληλα επιτυγχάνουμε ψύξη των μερών αυτών, λόγο της απαγωγής θερμότητας που αναπτύσσεται λόγω τριβής. Μέσω της λίπανσης καταφέρνουμε και στεγανοποιούμε τα κενά μεταξύ των τριβόμενων επιφανειών και τα προστατεύουμε από οξείδωση, ενώ παράλληλα επιτυγχάνετε και καθαρισμός των επιφανειών με την διάλυση της αιθάλης και των εναποθέσεων.
Υδροδυναμική και οριακή λίπανση
Το λιπαντικό είναι ένα ρευστό και υγρό υλικό που μόλις παρεμβληθεί ανάμεσα στις τριβόμενες επιφάνειες, σχηματίζει μια «μεμβράνη» με σκοπό τη λίπανση και την προστασία τους. Η μεμβράνη αυτή μπορεί να έχει διαφορετικό πάχος. Συνήθως θα συναντήσουμε ένα ιδιαίτερα μικρό πάχος, αφού οι φαινομενικά λείες επιφάνειες των μετάλλων παρουσιάζουν πάντοτε κάποιες μικρές ανωμαλίες, ενώ δεν είναι και πολύ σύνηθες φαινόμενο να δούμε μεμβράνη με «χοντρό» πάχος σε κινητήρες εσωτερικής καύσης. Στην οριακή λίπανση λοιπόν, οι μεταλλικές επιφάνειες που θα έρθουν σε επαφή θα κόψουν την λιπαντική μεμβράνη αφού το πάχος αυτής θα είναι αρκετά μικρό.
Όταν ο κινητήρας είναι σβηστός, τότε ο άξονας «κάθετε» εντελώς πάνω στο στροφείο και δημιουργεί ξηρή τριβή μεταξύ των μερών, μέχρι ο κινητήρας να μπει ξανά σε λειτουργία. Κατά την εκκίνηση του, λόγω της ανοχής του στροφείου και των εδράνων δημιουργείται η υδροδυναμική σφήνα του ορυκτελαίου κατά τη φορά της περιστροφής, που έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη μιας ανυψωτικής τάσεως, ωθώντας τον άξονα προς τα πάνω. Το λιπαντικό εισχωρεί στο κενό που σχηματίζεται μεταξύ του εδράνου και του άξονα και αποκαθιστά την λιπαντική μεμβράνη οπότε έχουμε συνθήκες «υγρής λίπανσης».
Είδη Λιπαντικών
-Ορυκτέλαια: Χαμηλού κόστους, αλλά σίγουρα όχι και η πιο ενδεδειγμένη επιλογή, αφού προέρχονται από τα υπολείμματα του αργού πετρελαίου και παράλληλα παρέχουν μέτρια λίπανση και μικρή διάρκεια ζωής.
-Ημισυνθετικά: Τα ημισυνθετικά λάδια αποτελούν ένα μείγμα συνθετικού και ορυκτέλαιου. Αποτελούν σαφώς μια πιο λογική επιλογή, διότι προσφέρουν πολύ καλύτερη λίπανση από τα ορυκτέλαια και σε μια ισορροπημένη τιμή στην αγορά, γι αυτό είναι και τόσο διαδομένα.
-Συνθετικά: Κατασκευάζονται βιομηχανικά σε εργοστασιακές συνθήκες και αποτελούνται συνήθως από εστέρες. Τα συνθετικά λάδια έχουν καλύτερη απόδοση και αντοχή, αλλά δεν ταιριάζουν σε όλους τους τύπους των κινητήρων, με τους παλαιάς τεχνολογίας να αποτελούν πρόβλημα. Το κόστος τους είναι λίγο ακριβότερο από τις άλλες δυο κατηγορίες.
Σύνθεση του λιπαντικού
Το λιπαντικά, έχουν δημιουργηθεί για να προστατεύουν τον κινητήρα από την φθορά τριβής των μεταλλικών μερών. Όταν ο κινητήρας ξεκινήσει να «καίει» λάδι, σε καίρια σημεία του κινητήρα θα δούμε αποθέσεις άνθρακα, που οδηγούν μακροπρόθεσμα στη δυσλειτουργία του κινητήρα. Μείωση της λίπανσης του κινητήρα αλλά και δυσλειτουργία μπορεί να δημιουργήσει και ο αφρός που δημιουργείτε από την ανατάραξη του λαδιού, με αποτέλεσμα η αντλία λαδιού να αναρροφά αέρα, και η κυκλοφορία του λιπαντικού να γίνεται ανεπαρκής. Αυτό μπορεί να φθείρει σημεία του που έρχονται σε επαφή και χωρίς την κατάλληλη λίπανση να μειώνεται σημαντικά ο χρόνος ζωής τους. Στην περίπτωση αυτή είναι απαραίτητα τα χημικά πρόσθετα που αυξάνουν την αντοχή του λιπαντικού, όπως οι διασκορπιστές, τα καθαριστικά μετάλλου, τα αντιοξειδωτικά και αντιδιαβρωτικά πρόσθετα, όπως επίσης και τα πρόσθετα αύξησης της αντοχής.
Ιδιότητες λιπαντικών
Τα λιπαντικά κατατάσσονται ανάλογα µε το ιξώδες που εμφανίζουν σε διάφορες θερμοκρασίες. Το ιξώδες δείχνει πόσο παχύρρευστο ή λεπτόρρευστο είναι ένα υγρό. Το ιξώδες ενός λιπαντικού είναι η ιδιότητα εκείνη που έχει το λιπαντικό να παρουσιάζει αντιστάσεις στη τριβή. Η επιλογή λοιπόν του λιπαντικού για την μηχανή που προορίζεται έχει σαν βάση το σωστό ιξώδες αλλά όχι μόνο.
Πρέπει παράλληλα με το σωστό ιξώδες, να επιλέγεται το λιπαντικό με κριτήριο του ότι, το ιξώδες θα παραμείνει ανεπηρέαστο από τις μεταβολές της θερμοκρασίας που το λιπαντικό θα συναντήσει στις διάφορες φάσεις λειτουργίας της μηχανής. Το ιξώδες μειώνεται πάντοτε µε την αύξηση της θερμοκρασίας, αλλά για να εκτιμηθεί ποσοτικά η αλλαγή αυτή χρησιμοποιείται ο δείκτης ιξώδους (V.I.). Οι αλφαριθμητικοί κωδικοί που αναγράφονται λοιπόν επάνω στις συσκευασίες δεν είναι τίποτα άλλο από την κατάταξή τους ανάλογα µε τη μεταβολή του ιξώδους που παρουσιάζουν. Το γράμμα W αναφέρεται στο χειμώνα. Για παράδειγμα ένα λιπαντικό που πληροί την προδιαγραφή 10W40 σημαίνει πως είναι κατάλληλο για θερμοκρασίες περιβάλλοντος από τους -10 έως τους 40 βαθμούς Κελσίου.
Τα λιπαντικά κατατάσσονται με βάση αυτή την ιδιότητα τους σε μία κλίμακα γνωστή ως «SAE». Την κλίμακα αυτή υπέδειξε η Αμερικάνικη εταιρεία μηχανικών αυτοκινήτων (Society of Automobile Engineers) και μετά τις Η.Π.Α την υιοθέτησαν όλες οι χώρες του κόσμου. Η κλίμακα SAE αρχίζει από το 0 που αντιστοιχεί σε ένα πολύ λεπτόρρευστο λάδι κατάλληλο ίσως για ωρολογιακούς μηχανισμούς και φτάνει μέχρι το 250 που είναι ένα βαρύ παχύρευστο λιπαντικό κατάλληλο για λίπανση οδοντωτών τροχών. Σωστή επιλογή λιπαντικών
Για την σωστή επιλογή του λαδιού που θα χρησιμοποιήσουμε, θα πρέπει να λάβουμε καλά υπόψη μας, τις καιρικές συνθήκες αλλά και τον τύπο του κινητήρα που θα τοποθετηθούν. Αν επιλέξουμε ένα ορυκτέλαιο με SAE 40, ίσως είναι κατάλληλο για λίπανση βενζινομηχανής στους θερινούς μήνες, αλλά σε χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα θα αποκτά ιξώδες τόσο υψηλό που μπορεί να δυσχεραίνει την εκκίνηση του κινητήρα. Από την άλλη η επιλογή ενός λιπαντικού με ένδειξη SAE 20W, τότε το ορυκτέλαιο στις χαμηλές θερμοκρασίες θα διατηρήσει το ιξώδες του σε ικανά επίπεδα για την καλή λειτουργία του κινητήρα. Έτσι λοιπόν πρόεκυψαν τα πολύτυπα λάδια τα οποία χαρακτηρίζονται από δύο αριθμούς SAE (π.χ. 5W-40). To W προκύπτει από το αγγλικό Winter που σημαίνει Χειμώνας και υποδεικνύει πως το λιπαντικό καλύπτει προδιαγραφές ιξώδους για χρήση σε χαμηλές θερμοκρασίες, ενώ σε χαμηλές θερμοκρασίες μπορεί να συμπεριφερθεί σαν λεπτόρρευστο (5W),και στις υψηλές ως παχύρευστο (40).
Συχνότητα αλλαγής
Η συχνότητα εξαρτάται από τον τύπο του λιπαντικού και τις συνθήκες οδήγησης, ενώ γενικότερα σαν κανόνα συνιστάται η αλλαγή του λιπαντικού να γίνεται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο. Βέβαια, όταν το αυτοκίνητο κινείται διαρκώς στην πόλη και με χαμηλές ταχύτητες, καλό είναι η αλλαγή του λιπαντικού να γίνεται κάθε 6 μήνες. Επίσης καλό είναι να ελέγχουμε την στάθμη του λιπαντικού στον κινητήρα μας, κάθε 1.000 χιλιόμετρα και αν η κατανάλωση λαδιού είναι κάτι περισσότερο από 1 λίτρο, τότε πιθανώς να υπάρχει κάποια δυσλειτουργία ή διαρροή. Πλέον είναι αρκετά διαδομένο σε κάποια μοντέλα να δικαιολογείται από τον κατασκευαστή μια ορισμένη κατανάλωση λαδιού. Στην περίπτωση που ο κινητήρας καίει λάδια τότε τα καυσαέρια που εκπέμπει έχουν άσπρο καπνό και αποπνικτική οσμή. Για την περίπτωση ενδεχόμενης διαρροής, καλό θα ήταν να ελέγχουμε την τάπα του κάρτερ και το κορμό του κινητήρα και του στροφάλου.
Σημαντικό είναι να προσθέσουμε πως δεν πρέπει να συνδυάζουμε ποτέ 2 διαφορετικά λιπαντικά. Ανακατεύοντας ουσιαστικά δύο διαφορετικά λιπαντικά, μπερδεύουμε ουσίες από 2 διαφορετικές φόρμουλες με διαφορετικό ιξώδες και πρόσθετα. Το αποτέλεσμα αυτής της πράξης θα είναι η μείωση της απόδοσης του λιπαντικού και η μεταβολή του ιξώδους με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η λειτουργία του κινητήρα.
Είδη Λιπαντικών
